Truyền thống tết Trung Thu - Nguồn gốc và ý nghĩa

Tết Trung thu là Tết đoàn viên, là nét văn hóa truyền thống của Việt Nam với nguồn gốc và ý nghĩa thú vị. Nhưng có lẽ không phải ai trong chúng ta cũng biết những truyền thuyết và phong tục lý thú của dịp Tết Trung thu với nét đẹp bình dị mà trân quý.

Vào ngày trăng tròn và sáng nhất, mọi người quây quần bên mâm cơm, mâm cỗ ngắm trăng. Vậy thì hãy cùng ngược dòng thời gian trở về với cội nguồn và cùng nhau thường thức về phong tục Tết Trung thu đầy ý nghĩa này nhé.

1. Nguồn gốc tết Trung Thu

Từ hàng nghìn năm nay, cứ đến mùa thu, người dân lại nô nức đón Tết Trung thu vào ngày 15 tháng 8 âm lịch. Dưới ánh trăng sáng, họ bên nhau với các cuộc trò chuyện và cầu chúc cho nhau cuộc sống bình an.

Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Tết Trung thu.

Tết Trung thu ở Việt Nam được cho là có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng có một giai thoại rằng nguồn gốc của Tết Trung thu thật sự khác biệt giữa Việt Nam và Trung Quốc. Nếu Tết Trung thu của người Trung Quốc gắn liền với câu chuyện tình yêu của Hằng Nga và Hậu Nghệ, thì ở Việt Nam, ngày tết này lại là câu chuyện của Chú Cuội và Chị Hằng.

Ngoài ra, từ lịch sử triều đại nhà Đường của Trung Quốc, nguồn gốc của Tết Trung thu gắn liền với Dương Quý Phi. Một trong tứ đại mỹ nhân làm nên giai thoại của Trung Hoa thời bấy giờ.

Cũng chính vì vẻ đẹp khó ai bì được của nàng mà các triều thần cho rằng vua Đường Huyền Tông bị mê hoặc, bỏ qua triều chính.

Đường Huyền Tông buộc phải tặng người thiếp này một dải lụa trắng để trấn an triều đình trong đau buồn vô hạn. Nỗi buồn khôn nguôi này đã khiến các tiên nữ cảm động, để rồi nhà vua được đưa lên trời vào một đêm trăng sáng nhất của mùa thu để gặp lại Dương Quý Phi.

Trở lại trần gian, ông đã định ngày Tết Trung thu để nhớ tới người thiếp yêu dấu của mình.

Nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Tết Trung thu

Ở Việt Nam, có nhiều tài liệu cho biết Tết Trung thu được tổ chức tại Kinh thành Thăng Long vào thời Lý. Nhân dịp này, vua Lý muốn tạ ơn thần Rồng vì mùa màng bội thu và mưa thuận gió hòa cho người dân của mình.

2. Ý nghĩa tết Trung Thu và các hoạt động chính

Trong hàng ngàn năm, mọi người luôn tin rằng có một mối liên hệ giữa sự sống trên Trái Đất và mặt trăng xa xôi kia. Trăng tròn và trăng khuyết, niềm vui và nỗi buồn, chia ly hay sum vầy.

Kể từ đó, trăng tròn trở thành biểu tượng của sự đoàn tụ, và Tết Trung thu còn được gọi là Tết đoàn viên. 
 

Trong ngày vui này, mọi thành viên trong gia đình đều muốn quây quần, cúng tổ tiên theo phong tục của người Việt. Lúc đêm xuống, mặt đất ngập tràn ánh trăng vàng ấm áp, làng xóm quây quần, uống nước chè xanh, ăn bánh Trung thu, ngắm trăng, trang trí mâm hoa quả, chia bánh kẹo, trẻ em vui chơi, rước đèn, múa lân, và phá cỗ trông trăng,...

Trăng tròn trở thành biểu tượng của sự đoàn tụ, và Tết Trung thu còn được gọi là Tết đoàn viên

Ngoài tầm quan trọng là niềm vui cho trẻ nhỏ và người lớn, Tết Trung thu còn là dịp ngắm trăng dự báo mùa màng bội thu và vận mệnh của quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng ươm rực rỡ thì năm đó trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu có màu xanh lục hoặc xanh lam là thiên tai, còn nếu trăng thu có màu cam sáng thì đất nước sẽ thịnh vượng.

2.1. Múa Lân Sư Rồng 

Là hoạt động chắc chắn phải làm trong dịp Tết Trung thu cổ truyền, múa lân sư rồng tạo không khí náo nhiệt, sôi động. Tiếng trống thùng thình vui tai, tiếng hò reo vui tươi của trẻ nhỏ và sự hào hứng của cả những người lớn, nhất là đối với trẻ nhỏ, nét đẹp văn hóa truyền thống, những hoạt động vui Tết Trung thu của trẻ em rất được chú trọng. 
 

2.2. Rước đèn ông sao, thi làm đèn lồng 

“Rước đèn ông sao, sao năm cánh tươi màu…” Bài hát miêu tả những hoạt động truyền thống của thiếu nhi trong ngày Tết Trung thu.

Những ngôi sao giấy đơn giản giúp khơi gợi sự sáng tạo, khéo léo và tinh thần đoàn kết ở trẻ tự tay làm những chiếc lồng đèn ngũ giác theo cách sáng tạo của riêng mình.

Cùng nhau xếp hàng, nối đuôi nhau, hát vang đường phố, cùng chú lân nhảy múa và hai nhân vật nổi tiếng Chị Hằng và Chú Cuội, các bé sẽ càng thêm thích thú và vui vẻ, mọi hoạt động chính vì vậy mà trở nên ý nghĩa hơn bao giờ hết.

“Rước đèn ông sao, sao năm cánh tươi màu…”

2.3. Chơi trò chơi dân gian 

Trò chơi dân gian là hoạt động cần thiết mỗi dịp Tết Trung thu, các trò chơi vận động như kéo co, bịt mắt đập niêu, chuột nhử mèo, nhảy bao bố… giúp trẻ em gắn kết tuổi thơ và gắn bó với nhau. Tiếng hò reo khoái chí khi nhận những món quà tạo không khí Tết Trung thu sôi động, ấm áp khó tả. 
 

2.4. Thi bày mâm cỗ Trung thu 

Đèn ông sao vào những đêm rằm, một phần không thể thiếu của Tết Trung thu truyền thống của Việt Nam với đầy đủ các loại trái cây đặc trưng và nhiều màu sắc như bưởi, hồng, quất, lựu, ổi, cam, mía, dưa hấu ...

Các bé sẽ tranh tài, nhận các loại quả từ ban tổ chức và trong 60 phút trang trí bày mâm cỗ trung thu, bày mâm cỗ, chuẩn bị các bài thuyết trình liên quan đến mâm cỗ. Hoạt động này giúp các bé phát triển hơn, sáng tạo hơn và gắn kết hơn.

Đèn ông sao vào những đêm rằm, một phần không thể thiếu của Tết Trung thu truyền thống của Việt Nam

3. Tết Trung thu dành cho ai

3.1. Trẻ em

Tết Trung thu là tết thiếu nhi. Từ đầu tháng, Tết đã được chuẩn bị với những chiếc đèn đủ màu sắc và đủ hình thù, những chiếc bánh dẻo, bánh nướng gọi là bánh trung thu, đồ chơi trẻ em đủ hình dạng, đủ loại.

Trẻ em đón Tết bằng đèn xếp, đèn lồng, đèn ông sao, và nhiều thứ đồ chơi thú vị khác nữa. Vào lúc trăng tròn, một màn múa lân được biểu diễn với âm thanh của trống thùng thình vui tươi và tiếng hát vang cả một vùng trời của các em bé.
 

3.2. Người lớn 

Đây là dịp để các bậc cha mẹ thể hiện một cách hữu hình hơn tình yêu thương của mình đối với con cái, tùy theo khả năng tài chính của gia đình. Vì vậy, tình yêu gia đình càng bền chặt hơn.

Cũng trong dịp Trung thu này, những người lớn sẽ mua bánh trung thu, trà, rượu dâng lên cúng tổ tiên và đem đi biếu ông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè, người thân, đồng nghiệp, đối tác hay và các ân nhân khác trong năm, trong cuộc đời.

Người Trung Quốc thường biểu diễn múa rồng để tưởng nhớ Tết Trung thu, trong khi người Việt Nam biểu diễn múa lân và múa sư tử. Sư tử từ xa xưa và trong nhiều nền văn hóa được xem là tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn và là điềm lành cho mọi gia đình.

Ngoài tầm quan trọng là niềm vui cho trẻ nhỏ thì đối với người lớn, Tết Trung thu còn là dịp ngắm trăng dự báo mùa màng bội thu và vận mệnh của các quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm nay là năm trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu có màu xanh lục hoặc xanh lam là thiên tai, còn nếu trăng thu có màu cam sáng thì đất nước sẽ thịnh vượng.

Tết Trung thu còn là dịp ngắm trăng dự báo mùa màng

3.3. Tình nhân

Còn có tục hát trống quân trong Tết Trung thu ở miền Bắc. Bên nam và bên nữ hát đối đáp với nhau bằng cách đánh vào thanh thép gai hoặc dây thép buộc trên thùng rỗng, phát ra âm thanh “thình thùng thình” theo nhịp điệu của bài hát.

Đôi khi có những câu cảm âm (hát với những vần tự do) hoặc những câu đố về thanh nhạc, đôi khi chúng là những câu hát ngẫu hứng.

Các cuộc đọ sức trong các phiên hát đối rất thú vị và có thể thách thức đối phương với các câu đố khó thật thú vị. Trai gái dùng trống quân để hát trong những đêm rằm, nhất là tháng tám. Trai gái hát hò, đối đáp vui vẻ với nhau, là thời điểm cực kỳ lý tưởng, lãng mạn để gửi gắm, bố ra những lời yêu thương với nửa kia hay là dịp để tìm đối tượng kết bạn trăm năm.

Người ta hát bằng cách sử dụng những câu thơ được làm bằng thể lục bát hoặc những biến thể của thể lục bát. Tục hát trống quân được cho là có từ thời vua Lạc Long Quân thời Hồng Bàng. Tết Trung thu thời hiện đại ngày nay còn rất hiếm phong tục này. Tuy nhiên, nét đẹp văn hoá này vẫn đáng quý, luôn được biết đến và trân trọng.

4. Lời kết

Chúng ta của năm 2022, chỉ còn chưa đầy 1 tháng nữa là đón thêm một mùa Tết Trung thu.

Khi ngồi đây, nói về những phong tục, truyền thống tốt đẹp, ấm áp, lại nhớ về khoảng thời gian cách đây chỉ mới 1 vài năm, khi dịch bệnh Covid 19 hoành hành, mọi người đều phải dừng lại tất cả các hoạt động lễ tết, xa cách người thân, bạn bè.

Khi tình hình tốt hơn, giờ đây là lúc chúng ta ngồi lại với nhau để tận hưởng một Trung thu trọn vẹn hơn, sum vầy hơn.

Tết Trung thu, nét đẹp có từ ngàn đời của người Việt Nam chúng ta, càng có giá trị hơn bai giờ hết khi dịch bệnh vừa qua, khi những hoạt động của thời hiện đại đã tràn đầy cuộc sống thường ngày.

Qua bài viết này, Thiên Nam Hoà hy vọng bạn và gia đình hãy tận hưởng những giây phút sum vầy trong Tết Đoàn viên này một cách ý nghĩa nhất, lành mạnh nhất!